آشنایی با پروسه مناقصه و مزایده
۱- مناقصه :

مناقصه فرآیند رقابتی برای تامین کالا یا کیفیت مورد نظر است که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه‌گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می‌گردد. در یک مصداق ساده از مناقصه می‌توان بیان کرد زمانی که سازمان‌های دولتی بخواهند کالا یا خدماتی را تامین کنند، از طریق برگزاری مناقصه، با پیشنهاد کننده کمترین قیمت قرارداد همکاری منعقد می‌کنند.

هدف اصلی برگزاری مناقصه نیز در قالب حداکثر شفافیت، کیفیت و بهره‌وری بیان شده است. برای اطلاعات بیشتر درباره انواع مناقصات و نکات پیرامون آن، در ادامه با کارمنتو همراه باشید.

آشنایی با اصطلاحات مناقصه
مناقصه‌گذار: قوای‌ سه‌ گانه‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ اعم‌ از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات‌ و شرکت های‌ دولتی‌، مؤسسات‌ انتفاعی‌ وابسته‌ به‌ دولت‌، بانک‌ها و مؤسسات ‌اعتباری‌ دولتی‌، شرکت های‌ بیمه‌ دولتی‌، مؤسسات‌ و نهادهای‌ عمومی‌ غیردولتی‌ (درمواردی‌ که‌ آن‌ بنیادها و نهادها از بودجه‌ کل‌ کشور استفاده‌ می‌ نمایند)، مؤسسات‌ عمومی‌، بنیادها و نهادهای‌ انقلاب‌ اسلامی‌، شورای‌ نگهبان‌ قانون‌ اساسی‌ و همچنین ‌دستگاه‌ها و واحدهایی‌ که‌ شمول‌ قانون‌ بر آن‌ها مستلزم‌ ذکر یا تصریح‌ نام‌ است‌، اعم‌ از این‌که‌ قانون‌ خاص‌ خود را داشته‌ و یا از قوانین‌ و مقررات‌ عام‌ تبعیت‌ نمایند، نظیر وزارت‌ جهاد کشاورزی‌، شرکت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌، شرکت‌ ملی‌ گاز ایران‌، شرکت‌ ملی‌ صنایع‌ پتروشیمی‌ایران‌، سازمان‌ گسترش‌ و نوسازی‌ صنایع‌ ایران‌، سازمان‌ بنادر و کشتی‌رانی‌ جمهوری‌ اسلامی ‌ایران‌، سازمان‌ توسعه‌ و نوسازی‌ معادن‌ و صنایع‌ معدنی‌ ایران‌، سازمان‌ صدا و سیمای‌جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ و شرکت‎های‌ تابعه‌ آن‌ها موظف‌اند در برگزاری‌ مناقصه‌ مقررات‌ این‌ قانون‌ را رعایت‌ کنند.
مناقصه‌گر: شخصی حقیقی یا حقوقی که با دریافت اسناد مناقصه در مناقصه شرکت می‌کند. مناقصه‌گر بودن امری منقطع است به این معنا که در هر مرحله ای از کار مناقصه گر ممکن است از مناقصه گر بودن خارج شود.
برنامه زمانی مناقصه: در برنامه زمانی مناقصه زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف مناقصه، مدت اعتبار پیشنهادها و زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود.
کمیته‌ فنی‌ بازرگانی‌: هیأتی با سه‌ عضو خبره‌ فنی‌ بازرگانی ‌صلاحیت دار که‌ از سوی‌ مقام‌ مجاز دستگاه‌ مناقصه‌ گزار انتخاب‌ می‌شود. کمیته فنی ارزیابی وظیفه ارزیابی‌ فنی‌ بازرگانی‌ پیشنهادها و سایر وظایف‌ مقرر در این‌ قانون‌ را برعهده‌ دارد.
ارزیابی فنی: در فرآیند ارزیابی فنی درآن‌ مشخصات‌، استانداردها، کارایی‌، دوام‌ و سایر ویژگی‌های‌ فنی‌ بازرگانی‌ پیشنهادهای‌ مناقصه‌گران ‌بررسی‌، ارزیابی‌ و پیشنهادهای‌ قابل ‌قبول‌ برگزیده‌ می‌شوند.
ارزیابی کیفی مناقصه گران: یعنی ارزیابی‌ توان‌ انجام‌ تعهدات‌ مناقصه‌گران‌ توسط کمیته فنی یا مناقصه گزار.
ارزیابی مالی: فرآیندی است که در آن مناسب ترین قیمت از بین پیشنهادهایی که از نظر فنی و بازرگانی پذیرفته شده اند، برگزیده می شود.
ارزیابی شکلی: بررسی کامل بودن اسناد و مدارک و امضای آن‌ها

انواع مناقصه
مناقصه عمومی
روشی است که در آن دولت یا سازمان‌های عمومی، انجام عمل یا خرید کالای مورد نیاز خود را از طریق اعلان بین عموم داوطلبان، به مسابقه می‌گذارد.

مناقصه محدود
روشی است که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام مناقصه‌گذار، محدود بودن و ادله آن تأیید می‌گردد. این نوع مناقصه در بین عده معدودی از اشخاص حقیقی یا حقوقی که مورد شناسایی سازمان‌های عمومی است، برگزار می‌شود.

مناقصه اختیاری
روشی است که از طریق اعلان عمومی می‌باشد ولی اختیار انجام مناقصه با بهترین پیشنهاد دهنده، یا سازمان دولتی است.

اصول مناقصه
اصل شایستگی داوطلبان شرکت در مسابقه
اصل معلوم بودن نصاب معامله
اصل حضور یک شخص اداری
اصل آزادی رقابت

مراحل و فرایندهای مناقصات
تأمین منابع مالی.
تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ(یک یا دو مرحله ای، عمومی یا محدود).
تهیه اسناد مناقصه.
ارزیابی کیفی مناقصه گران در صورت لزوم.
فراخوان مناقصه: فراخوانی است که به شاخصین مناقصه گزار بین دو تا سه نوبت حداقل در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار کشوری یا استانی و یا شبکه های اطلاع رسانی منتشر می گردد.
ارزیابی پیشنهادها

چگونه در مناقصات برنده شویم؟
برای برنده شدن در مناقصات در ابتدا باید دقت داشته باشید که تمامی پیش نیازها و مدارک مورد نیاز را تامین کرده باشید. برای برنده شدن در رقابت و پیشی گرفتن از رقبا، باید نسبت به موضوعات مربوط به کسب و کارتان آگاهی داشته باشید. اگر می خواهید پروژه ها را از دست ندهید حتما باید حواستان به مناقصات و استعلام های درحال برگزاری باشد. یکی از راه‌های ساده و در دسترسی که می توانید برای آگاهی از مناقصات به آن مراجعه نمایید، مشاوره تلفنی حقوقی کارمنتو و مشاوره گرفتن از متخصصان مجرب این حوزه می‌باشد.

مرحله دوم برای برنده شدن این است که اطلاعات صحیح و کامل در خصوص معامله مورد نظر را کسب کنید. اطلاعاتی نظیر محل برگزاری، مدت مقرر برای اعلام آمادگی و یا میزان مبلغ تضمین شرکت در این پروژه‌ها و… . این موارد به شما کمک خواهد کرد تا با سنجیدن شرایط خود، تصمیم درستی برای شرکت کردن در این پروژه‌ها بگیرید.

سپس به دنبال شناسایی شرایط شرکت در مناقصه مورد نظر باشید، شرایطی که قبلا توسط مناقصه گزار اعلام شده است.

در مرحله بعد مدارک مورد نیاز را فراهم و ارسال کنید. نسبت به زمان در نظر گرفته شده دقت لازم را داشته باشید تا فرصت را از دست ندهید. در نظر داشته باشید که اغلب مناقصات و مزایدات تمدید نمی‌شوند و امکان تصحیح مدارک و یا ارائه مدارک به طور کامل وجود نخواهد داشت.

حال باید منتظر اعلام نتایج باشید و در صورت برنده شدن، اقدامات لازم برای در دست گرفتن و اجرای پروژه مورد نظر را انجام دهید.

برگزاری مناقصات نیازمند پیش شرطی هایی می باشد تا یک مناقصه اصولی با رعایت تمام قوانین و قواعد قانون برگزاری مناقصات منجر به تعیین مناقصه گر شود. ماده ۹ قانون برگزاری مناقصات (ق.ب.م) درخصوص فرآیند آن مقرر می کند « فرآیند برگزاری مناقصات به ترتیب شامل مراحل ذیل است؛

تأمین منابع مالی
تعیین نوع مناقصه در معاملات کلان
تهیه اسناد مناقصه
ارزیابی کیفی مناقصه گران در صورت لزوم
فراخوان مناقصه
ارزیابی پیشنهادها
تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد
تأمین منابع مالی

در این خصوص بند الف ماده ۱۰ مقرر می کند « انجام معامله به هر طریق مشروط بر آن است که دستگاه های مناقصه گزار به نحو مقتضی نسبت به پیش بینی منابع مالی معامله در مدت قرارداد اطمینان حاصل و مراتب در اسناد مرتبط قید شده باشد». دلیل این امر آن است که مناقصه گزار بایست صفر تا صد آغاز و پایان منابع مالی انجام موضوع مناقصه را پیش بینی کند تا مناقصه گر براساس آن قیمت یا پیشنهاد مناسب ارائه دهد وگرنه ممکن است در میانه قرارداد اختلاف مالی میان طرفین مناقصه حادث گردد.

وجه دیگر پیش بینی منابع مالی، تعیین ضمان تأخیر انجام تعهد می باشد که در این صورت مناقصه گر ملزم است مطابق با برنامه زمانی پیش بینی شده اقدامات خواسته شده را انجام دهد.
تعیین نوع مناقصه

مناقصه با توجه به ویژگی ها و ماهیت انجام آن، به دسته بندی هایی تقسیم می شود. ماده ۱۱ قانون برگزاری مناقصات، تقسیم بندی مناقصات را در قالب دیگری بیان نموده؛ بند الف ماده ۱۱ در تعریف مناقصات با ماهیت ساده و حجم سرمایه گذاری اندک مقرر می کند:

« در معاملات کوچک، کارپرداز یا مأمور خرید باید با توجه به کم و کیف موضوع معامله (کالا، خدمات یا حقوق) درباره بهای آن تحقیق نماید و با رعایت صرفه و صلاح و اخذ فاکتور مشخص و به تشخیص و مسئولیت خود، معامله را با تأمین کیفیت به کمترین بهای ممکن انجام دهد».

بند ب همان ماده نیز در تعریف مناقصات با حجم سرمایه گذاری متوسط مقرر می کند:

«در معاملات متوسط، کارپرداز یا مأمور خرید باید به کم و کیف موضوع معامله (کالا، خدمت یا حقوق) درباره بهای آن تحقیق نماید و با رعایت صرفه و صلاح و اخذ سه فقره استعلام کتبی، با تأمین کیفیت مورد نظر، چنانچه بهای به دست آمده مورد تأیید مسئول واحد تدارکاتی یا مقام مسئول همتراز وی باشد، معامله را با عقد قرارداد یا اخذ فاکتور انجام دهد و چنانچه اخذ سه فقره استعلام کتبی ممکن نباشد با تأیید مسئول تدارکاتی یا مقام مسئول همتراز وی، به تعداد موجود کفایت می شود».

همان طور که از متن مقرره فوق پیداست، این قسم معاملات مشمول مناقصات دو مرحله ای می شود زیرا که نیازمند بررسی کم و کیف موضوع مناقصه و اخذ استعلامات کتبی می باشد. بند ج ماده ۱۱ اعم مناقصات دولتی را در بر می گیرد که نیازمند حداقل تجربه کاری می باشد؛ « معاملات بزرگ، به یکی از طرق ذیل عمل می شود:

برگزاری مناقصه عمومی ازطریق انتشار فراخوان در روزنامه های کثیر الانتشار
برگزاری مناقصه محدود
مرحله تهیه اسناد مناقصه

مطابق با ماده ۱۴ قانون برگزاری مناقصات، اسناد مناقصات که می بایست به طور یکسان به همه داوطلبان شرکت در مناقصه تحویل داده شود، به شرح ذیل است:

نام و نشانی مناقصه گزار
نوع و مبلغ تضمین مناقصه
محل، زمان و مهلت دریافت اسناد، تحویل پیشنهادها و گشایش آن ها
مبلغ پیش پرداخت و تضمین حسن انجام کار
مدت اعتبار پیشنهادها
شرح کار، مشخصات فنی بازرگانی، استانداردها، نوع، کمیت و کیفیت کالا یا خدمات
برنامه ریزی انجام کار یا تحویل کالا
معیارها و روش ارزیابی کیفی مناقصه گران
روش تهیه و مهلت مقرر برای تسلیم پیشنهادها و تعداد نسخه های آن ها
فرمت قرارداد شامل موافقتنامه، شرایط عمومی و خصوصی و ضمائم آن
صورتجلسات و توضیحات مرتبط با قرارداد
سایر اسنادی که به تشخیص مناقصه گزار لازم باشد
مرحله ارزیابی کیفی مناقصه گران

وفق ماده ۱۲ قانون برگزاری مناقصات، در ارزیابی کیفی مناقصه گران می بایست موارد ذیل لحاظ شوند

تضمین کیفیت خدمات و محصولات
داشتن تجربه و دانش در زمینه مورد نظر
حسن سابقه
داشتن پروانه کار یا گواهینامه های صلاحیت، در صورت لزوم
توان مالی متقاضی برای انجام کار در صورت لزوم
مرحله فراخوان برای مناقصه

مطابق با ماده ۱۳ ق.ب.م مادامی که مناقصه گزار اطلاعیه شرکت در مناقصه را در جراید اطلاع رسانی می کند، چنین فراخوانی می بایست در برگیرنده موارد زیر باشد:

نام و نشانی مناقصه گزار،
نوع، کمیت و کیفیت کالا و خدمات،
نوع و مبلغ تضمین شرکت در مناقصه،
محل، زمان و مهلت دریافت اسناد، تحویل و گشایش پیشنهادها
مبلغ برآورد شده معامله و مبانی آن در صورتی که فهرست بهای پایه وجود دارد
تشخیص تعدد فراخوان عمومی از دو تا سه نوبت در روزنامه های کثیرالانتشار بستگی به نظر مناقصه گزار دارد؛ و حتی ممکن است درخواست این را داشته باشد که از طریق رسانه های گروهی و رسانه های ارتباط جمعی فراخوان را منتشر کند (که عموما در مناقصات عمومی یا محدود چنین روشی اتخاذ می گردد).

مرحله ارزیابی پیشنهادها

نخستین مرحله در بررسی پیشنهاد ها و انتخاب برنده مناقصه، گشایش پیشنهادها می باشد. مطابق با ماده ۱۸ ق.ب.م مراحل گشایش پیشنهادها به شرح ذیل می باشد:

تهیه فهرست اسامی دریافت کنندگان اسناد (پیشنهاد دهندگان)، حاضران و شرکت کنندگان در جلسه
بازکردن پاکت تضمین و کنترل آن ( شرکت کنندگان در مناقصه پیشنهادهای خود را در پاکت های جداگانه لاک و مهر شده که شامل پاکت الف(تضمین)، پاکت ب (پیشنهاد فنی بازرگانی)، پاکت ج(پیشنهاد قیمت) بگذارند)
باز کردن پاکت فنی بازرگانی
باز کردن پیشنهاد قیمت و کنترل از نظر کامل بودن مدارک و امضای آن ها و کنار گذاشتن پیشنهادهای غیر قابل قبول در مناقصات یک مرحله ای
تحویل پاکت های فنی بازرگانی به کمیته فنی بازرگانی در مناقصات دو مرحله ای
تهیه و تنظیم و امضای صورتجلسه ی گشایش پیشنهادها توسط کمیسیون مناقصه
تحویل پاکت های قیمت و پاکت تضمین پیشنهادهای رد شده به مناقصه گزار برای استرداد به ذینفع
در مناقصات دو مرحله ای که نیازمند مداقه و بررسی بیشتر بر ماهیت قرارداد است، مناقصه گزار موظف است براساس معیارها و روش های اعلام شده در اسناد مناقصه، ارزیابی کیفی و ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها را انجام داده و نتیجه را اعلام می نماید. نکته حائز اهمیت این است که ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها صرفا پیش از گشودن پاکت پیشنهاد قیمت مجاز است
مرحله نهایی: تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد

آخرین مرحله ارزیابی مالی (پاکت ج) می باشد، که پس از گشودن پاکت های قیمت، مناسب ترین قیمت ارائه شده به عنوان برنده نخست اعلام می شود. مطابق با وفق ماده ۲۱ ق.ب.م « قرارداد با برنده مناقصه باید پیش از پایان مدت اعتبار پیشنهادها منعقد شود، این مدت حداکثر برای یک بار و برابر مدت پیش بینی شده در اسناد مناقصه قابل تمدید است. چنانچه برنده اول از انعقاد قرارداد امتناع نماید و یا ضمانت انجام تعهدات را ارائه ننماید (مفاد پاکت الف)، تضمین مناقصه وی ضبط و قرارداد با برنده دوم منعقد می گردد».

انواع مناقصه از نظر مراحل بررسی
بر اساس بند الف ماده ۴ قانون برگزاری مناقصات ، مناقصات از نظر مراحل بررسی به انواع زیر طبقه‌بندی می‌شوند :

۱ – مناقصه یک مرحله‌ای : مناقصه‌ ای است که در آن نیازی به ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها نباشد. در این مناقصه پاکت‌های پیشنهاد مناقصه‌ گران در یک جلسه گشوده و در همان جلسه برنده مناقصه تعیین می‌شود.

۲ ـ مناقصه دو مرحله‌ای : مناقصه‌ ای است که به تشخیص مناقصه‌ گزار ، بررسی فنی بازرگانی پیشنهادها لازم باشد. در این مناقصه ، کمیته فنی بازرگانی تشکیل می‌شود و نتایج ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها را به کمیسیون مناقصه گزارش می‌کند و سپس برنده مناقصه تعیین می‌شود
مصوبه شماره ۱۷۸۰۹/ت۵۸۷۶۹ هـ با عنوان تعیین نصاب معاملات سال ۱۴۰۰ موضوع ماده ( ۳ ) قانون برگزاری مناقصات که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ به تصویب هیات دولت رسید در زمینه تعیین حد نصاب مناقصه های دولتی مقرر داشته :

۱- نصاب معاملات موضوع ماده ( ۳ ) قانون برگزاری مناقصات -مصوب ۸۳ به شرح ذیل تصویب می گردد:

الف- معاملات کوچک: معاملات با حداکثر مبلغ مبلغ معامله مبلغ ششصد و پنجاه میلیون ( ۶۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ) ریال.

ب- معاملات متوسط: معاملات بیش از سقف معاملات گروه الف و با حداکثرمبلغ شش میلیارد و ششصد و پنجاه میلیون ( ۶٫۶۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ) ریال

پ- معاملات بزرگ: معاملات با میزان تخمین اولیه بیش از مبلغ شش میلیارد و ششصد و پنجاه میلیون ( ۶٫۶۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ) ریال باشد.

۲- نصاب معاملات موضوع بند ( ۱ ) مطابق ماده ( ۴۲ ) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت ( ۲ ) شامل مزایده های دولتی نیز می شود.

انواع مناقصه از نظر روش دعوت مناقصه‌گران
بر اساس بند ب ماده ۴ قانون برگزاری مناقصات ، مناقصات از نظر روش دعوت مناقصه‌گران به انواع زیر تقسیم می شود :

۱ ـ مناقصه عمومی : مناقصه‌ ای است که در‌ آن فراخوان مناقصه از طریق آگهی عمومی به اطلاع مناقصه‌ گران می‌رسد
۲ -مناقصه محدود : مناقصه‌ ای است که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام دستگاه مناقصه‌ گزار ، محدودیت برگزاری مناقصه عمومی با ذکر ادله تأیید شود
چند نوع ارزیابی در مناقصات داریم؟

۱- ارزیابی کیفی : عبارتست از ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصه گر می باشد.

۲- ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادات : فرآیندی است که در آن مشخصات استانداردها، کارآیی، دوام و سایر ویژگی های منفی بازرگانی پیشنهادهای مناقصه گران مورد بررسی قرار می گیرد.

۳- ارزیابی مالی : فرآیندی است که در آن مناسب ترین قیمت از بین پیشنهادهایی که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته شده اند برگزیده می شود.

۴- ارزیابی شکلی : عبارتست از بررسی کامل بودن اسناد و امضای آن ها و خوانا بودن پیشنهادات.

گام های مراتب برگزاری مناقصه یا مزایده چگونه است؟

گام اول : درخواست انجام مناقصه یا مزایده توسط واحد متقاضی مناقصه و تایید آن توسط بالاترین مقام اجرای دستگاه

گام دوم : تأمین اعتبار موضوع مناقصه و طرح دو کمیسیون معاملات

گام سوم : تهیه شرایط اختصاصی مناقصه توسط واحد متقاضی مناقصه

گام چهارم : ارسال شرایط اختصاصی وقتی مناقصه توسط واحد متقاضی مناقصه به واحد مناقصات و امور قراردادها.

گام پنجم : الحاق شرایط عمومی مناقصه به شرای اختصاصی و تدوین آن توسط واحد مناقصات

گام ششم : ارسال شرایط مناقصه جهت بررسی و اعلام نظر به واحدهای مربوطه و اخذ تائید نهایی آن

گام هفتم : تشکیل جلسه پیش فراخوان و تنظیم صورتجلسه مربوطه

گام هشتم : فراخوان مناقصه در روزنامه های کثیرالانتشار، سایت مناقصات و سایت ستاد

گام نهم : ارسال شرایط مناقصه به اداره تدارکات جهت توزیع طبق جدول زمان بندی مناقصه

گام دهم : دریافت پیشنهادات رسیده توسط دبیرخانه

گام یازدهم : تحویل پیشنهادات رسیده توسط دبیرخانه جهت ؟ تا زمان تشکیل جلسه کمیسیون به واحد مربوطه

گام دوازدهم : تشکیل کمیسیون مناقصه در مناقصات یک مرحله ای و دو مرحله ای

گام سیزدهم : گشایش پیشنهادها (جلسه کمیسیون بازگشایی پیشنهادات)

گام چهاردهم : ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهاد ها در مناقصات دو مرحله ای

گام پانزدهم : اعلام برنده مناقصه و اخذ تضمین حسن اجرای تعهدات

گام شانزدهم : عقد قرارداد با برنده مناقصه توسط واحد امور قراردادهامراحل ترک تشریفات مناقصه چیست؟ و در چه مواردی ترک تشریفات صورت می گیرد؟

۱- تهیه گزارش توجیهی ترک تشریفات مناقصه توسط واحد متقاضی و ذکر دلایل ترک تشریفات و صرفه و صلاح بودن موضوع در ان

۲- تائید گزارش توجیهی توسط بالاترین مقام اجرایی دستگاه

۳- تشکیل جلسه کمیسیون ترک تشریفات و تنظیم صورتجلسه عقد قرارداد

۴- ترک تشریفات مناقصه در مواردی که انجام مناقصه بر اساس گزارش توجیهی دستگاه مناقصه گزار به تشخیص یک هیات سه نفره مرکب از مقامات مربوطه میسر نباشد می توان معامله را به طریق دیگری انجام داد و در این صورت هیات ترک تشریفات مناقصه با رعایت صرفه و صلاح دستگاه، ترتیب انجام این گونه معاملات را با رعایت سایر مقررات مربوطه در هر مورد، برای یک نوع کالا یا خدمات تعیین و اعلام خواهند نمود.

طبقه بندی معاملات چیست ؟ و در چه نوع معامله ای نیاز به برگزاری مناقصه می باشد ؟

معاملات به سه دسته تقسیم می شوند:

۱- معاملات کوچک : مبلغ آن کمتر از (۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال) می باشد و توسط کارپرداز انجام میگیرد.

۲- معاملات متوسط : معاملاتی هستند که مبلغ آن از معاملات کوچک بیشتر نباشد.

۳- معاملات بزرگ : معاملاتی است که مبلغ آن ده برابر مبلغ معاملات کوچک بیشتر باشد (بیشتر از ۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال) که جهت انجام آن نیاز به برگزاری مناقصه می باشد.

مناقصه در چه شرایطی لغو می شود ؟

۱- نیاز به کالا یا خدمات موضوع مناقصه مرتفع شده باشد.

۲- تغییرات زیادی در اسناد مناقصه لازم باشد و موجب تغییر در ماهیت

۳- پیشامدهای غیرمتعارف نظیر جنگ ، زلزله، سیل و مانند آن.

۴- رای هیات رسیدگی به شکایات

۵- تشخیص کمیسیون مناقصه بین مناقصه گران

۲- مزایده :
از نظر لغوی واژه مزایده بدین صورت در فرهنگ لغت معین معنا شده است:

در معرض فروش گذاشتن چیزی به نحوی که هر خریداری که قیمت بیشتر پیشنهاد کرد، به وی فروخته شود.

از منظر حقوقی؛ به نوعی از معامله و فروش اموال منقول و غیر منقول شخصیت حقوقی یا حقیقی اطلاق می‌شود که با ساز و کاری حقوقی و شرایطی مطابق قانون به مرحله اجرا می‌رسد.

با عنایت به این تعریف به خوبی مبین ساخته می‌شود که؛ تشریفات قانونی و رعایت ساز و کار حقوقی در خصوص اجرای مزایده دارای اهمیت ویژه‌ای می‌باشد و اساسا؛ مزایده‌‌ای که ساختار قانونی را رعایت نکرده باشد، دارای ارزش حقوقی و وجاهت قانونی نمی‌باشد.

بها و قیمت پایه مزایده به واسطه کارشناسی نماینده رسمی دادگستری تعیین شده و خریداران با رعایت تشریفات قانونی، اقدام به ارائه قیمت پیشنهادی خود برای اموال مورد نظر می نمایند و فروشنده( شخص حقیقی یا حقوقی) با بررسی قیمت‌های پیشنهادی، اقدام به انتخاب بالاترین قیمت پیشنهاد شده به عنوان خریدار می‌‌‌نماید.

در واقع با ساز و کار مزایده؛ اموالی که دارای تقاضای خرید زیادی بوده و به جهات مختلف، زمینه ساز منفعت مادی می‌شود؛ در بستری عادلانه و با نظارت قانون و ارگان‌های ذی ربط به فروش می‌رسد.

با این اوصاف؛ متوجه شدیم که در مزایده بالاترین قیمت پیشنهادی به عنوان برنده مزایده انتخاب شده و اموال مربوطه با سپری شدن روند حقوقی و مالی در اختیار خریدار قرار می‌گیرد.

لازم به ذکر است که؛ مزایده در نقطه مقابل مناقصه قرار دارد. ما می‌دانیم که در روند مناقصه بر خلاف مزایده، پیشنهاد مالی کمتر مورد قبول واقع می‌گیرد و اصولا؛ مناقصه در خصوص اعطای پروژه‌های دولتی و غیر‌دولتی کاربرد دارد.

ساز و کار اجرایی مزایده :
بیان نمودیم که اجرا و برگزاری مزایده نیازمند یک سری تشریفات و ساز و کار حقوقی شفاف و قانون مند می‌باشد. روند اجرای مزایده به این ترتیب می‌باشد که در مرحله نخست؛ سازمان دولتی یا شرکت خصوصی، اقدام به فراخوان عمومی جهت شرکت در مزایده می‌نماید. این کار با چسباندن آگهی مزایده در معابر، ادارات دولتی، روزنامه‌های کثیرالانتشار و به طور کلی در انظار عمومی صورت می‌پذیرد.
در برخی از موارد؛ به دلیل دعاوی مالی بین شخصیت‌های حقوقی و حقیقی، دادگاه رای به محکومیت یکی از طرفین می‌دهد. در این مواقع و زمانی که طرف محکوم شده( محکوم علیه) نتواند میزان مالی که محکوم شده است را بپردازد، دادگاه حکم به توقیف و فروش مال محکوم علیه در چارچوب مزایده می‌دهد. در این صورت ارگان برگزار کننده نسبت به دعوت رسمی محکوم علیه و محکوم له(برنده دعوی) اقدام می‌نماید و هر دو طرف می‌توانند همچون سایرین در مزایده شرکت نمایند.

در مواردی که در اولین مرحله، اموال مربوطه به فروش نرسیده و پیشنهاد مالی به دست برگزار کننده مزایده نرسد؛ به مرحله دوم محول می‌گردد.

قوانین پیرامون:
قانونگذار به مواد قانونی قانون اجرای احکام مدنی جمهوری اسلامی ایران اکتفا کرده و قوانینی را وضع کرده است.

برخی از مواد مهم قانون اجرای احکام مدنی به شرح ذیل می باشند:

ماده ۱۱۵ : «اگر از طرف دولت یا شهرداری محلی برای فروش اموال منقول معین شده باشد فروش در آن محل به عمل می‌آید و اگر محلهایی که‌ معین شده است متعدد باشد فروش در محل به عمل می‌آید که برای منافع محکوم‌ علیه ترجیح داده باشد و تشخیص این امر با مدیر اجرا است. هرگاه از‌‌ طرف دولت یا شهرداری محلی برای فروش معین نشده باشد محل فروش را مدیر اجراء معین می‌کند.»
ماده ۱۱۶ : «در مواردی که حمل اموال منقول به محل دیگری مخارج زیاد داشته باشد اشیاء توقیف شده در محلی که حفظ می‌شده به فروش‌ می‌رسد.»
ماده ۱۱۸ : «آگهی فروش (آگهی مزایده) باید در یکی از روزنامه‌های محلی یک نوبت منتشر شود.»
ماده ۱۱۹ : «موعد فروش باید طوری معین شود که فاصله بین انتشار آگهی و روز فروش بیش از یک ماه و کمتر از ده روز نباشد.»
ماده ۱۲۲ : «در آگهی فروش مال منقول نکات ذیل تصریح می‌شود: ۱ – نوع و مشخصات اموال توقیف شده. ۲ – روز و ساعت و محل فروش. ۳ – قیمتی که مزایده از آن شروع می‌شود.»
ماده ۱۲۸ « مزایده از قیمتی که به ترتیب مقرر در مواد ۷۳ تا ۷۵ معین شده شروع می‌شود و مال متعلق به کسی است که بالاترین قیمت را قبول کرده‌ است.»
ماده ۱۳۳ : «تاریخ فروش و خصوصیات مال مورد فروش و بالاترین قیمتی که پیشنهاد شده و اسم و مشخصات خریدار در صورت‌ مجلس نوشته‌ شده و به امضاء خریدار می‌رسد.»
ماده ۱۳۶ : «در موارد زیر فروش از درجه اعتبار ساقط و مزایده تجدید می‌شود: ۱ – هر گاه فروش در غیر روز و ساعت معین یا در غیر محلی که به موجب آگهی تعیین گردیده به عمل آید. ۲ – هر گاه کسی را بدون جهت قانونی مانع از خرید شوند و یا بالاترین قیمتی را که خواسته است رد نماید. ۳ – در صورتی که مزایده بدون حضور نماینده دادسرا باشد. ۴ – در صورتی که خریدار طبق ماده ۱۲۷ ممنوع از خرید بوده باشد. ‌شکایت راجع به تخلف از مقررات مزایده در موارد مذکور ظرف یک هفته از تاریخ فروش به دادگاه داده می‌شود و قبل از انقضای مهلت مذکور یا قبل از‌اتخاذ تصمیم دادگاه (‌در صورت وصول شکایت) مال به خریدار تسلیم نخواهد شد.»
موارد کاربرد مزایده :
مزایده راهکار قانونی برای فروش اموال منقول و غیر منقول شخصیت های حقیقی و حقوقی می‌باشد که در شرایط مختلف کابرد دارد.
برخی از کاربردهای مزایده عبارتند از:

مطالبه مهریه از جانب زوجه: در مواردی که زوجه اقدام به اجرای مهریه خود نماید؛ بخش اجرای احکام دادگستری اقدام به توقیف مال زوج و در صورت عدم پرداخت مهریه از جانب زوج؛ مراحل برگزاری مزایده و وصول مهریه زوجه را در دستور کار قرار می‌دهد.
ورشکستگی شرکت: در مواردی که شرکت اعلام ورشکستگی نماید و توان پرداخت دیون و اجرای تعهداتش را نداشته باشد؛ مدیر تصفیه با تنظیم فهرستی از اموال و دارایی‌های شرکت، نسبت به برگزاری مزایده و فروش این اموال بر اساس تشریفات قانونی اقدام می‌نماید.
پرونده‌های کیفری: بر اساس ماده‌ی ۵۲۹ قانون آیین دادرسی کیفری و قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت مالی؛ در موارد پرداخت حقوق شاکی یا جزای نقدی می ‌توان از مزایده استفاده نمود.
اموال فرسوده ادارات و سازمان های دولتی: یکی دیگر از کاربردهای مزایده؛ در خصوص فروش اموال، تجهیزات و ماشین آلات ادارات و سازمان‌ها می‌باشد.
اشخاص حقوقی به طور کلی، اعم از شرکت های تجاری و غیر تجاری و یا حتی شرکت های خصوصی یا وابسته به دولت، به جهت خدمات و فعالیت هایی که در جامعه ایفا می نمایند، برای رفع نیازهای اقتصادی یا گسترش و پیشرفت فعالیت های خود نیازمند برقراری مبادلات و انعقاد قراردادها در زمینه های مورد نیاز خود با اشخاص یا شرکت های دیگر می باشند.

اما همیشه شرکت ها یا اشخاص برای رفع نیازهای اقتصادی خود اقدام به انعقاد قرارداد نمی نمایند بلکه در مواردی به موجب تصمیم فروشنده و در مواردی هم قانون، می بایست از طریق شرکت در مزایده، خواسته های خود را برطرف سازند.

در مزایده فروشنده مال که می تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد بنا به دلایلی اعم از به موجب حکم قانون یا عدم نیاز به مال قصد فروش مال خود که می تواند منقول یا غیر منقول باشد را داشته باشد.

طرف دیگر مزایده یعنی متقاضی خرید مال موضوع معامله، می تواند یک یا چند نفر باشند که البته همانند فروشنده می توانند شخص حقیقی یا حقوقی باشند.

اما جدای از اینکه مال به بالاترین پیشنهاد از سوی هریک خریداران به آنها واگذار می شود، در مزایده ها همواره یک قیمت و مظنه ی حداقلی برای مال توسط کارشناس یا خود فروشنده تعیین می شود تا شروع و پیشنهاد قیمت ها توسط خریداران از آن مبلغ آغاز شود که اصطلاحا قیمت پایه نام دارد.

تشریفات انجام مزایده
برای انجام مزایده، قانون تشریفاتی را برای انجام آن مقرر نموده است.

اولین اقدام می بایست اطلاعات و مشخصات مال موضوع مزایده، قیمت پایه، زمان و مکان مزایده و به طور کلی هر اطلاعاتی که برای خریدار لازم می باشد در جراید و روزنامه ها درج شود.

پس از آن هر خریدار در صورت تمایل، می بایست قیمت پیشنهادی خود را به صورت محرمانه که معمولا قیمت پیشنهادی را در داخل پاکت مخصوصی قرار داده و به فروشنده و مسئولان برگزار کننده مزایده تحویل می دهد.

پس از دریافت تمامی پیشنهاد ها، در روز تعیین شده، پس از بررسی پیشنهاد ها سه نفری اولی که بالاترین پیشنهاد را دارا باشند اعلام می شوند.

پس از آن به ترتیب ابتدا از نفر اول درصدی از مبلغ مزایده به جهت تضمین و حسن انجام تعهدات خود دریافت می شود.

در صورتی که برنده ی اول مزایده به شرایط و تعهدات خود پایند نباشد، مبلغی که به عنوان تضمین و حسن انجام کار از او اخذ شده به عنوان خسارت اخذ شده و از نفر دوم جهت اخذ تضمین و انعقاد قرارداد دعوت خواهد شد.

انواع مزایده
پس از آشنایی با مزایده و تشریفات قانونی لازم، می بایست به انواع مزایده پرداخته شود.

مزایده به دو صورت عمومی و خصوصی انجام می شود:

در مزایده خصوصی همانطور که در تشریفات مزایده بیان شده و عموما هم مزایده ها به این نحو انجام می شود.

هر خریداری به صورت محرمانه قیمت پیشنهادی خود را ارائه می کند و دیگر خریداران که به نوعی رقیب وی محسوب می شوند از قیمت پیشنهادی وی اطلاعی نخواهند داشت.

اما در مزایده عمومی این گونه نیست؛ در مزایده عمومی اولا خریدار و قیمت پیشنهادی وی کاملا مشخص می باشد و ثانیا مختص به قشر خاص یا موضوع خاص نمی باشد و غالبا عموم مردم در آن شرکت می نمایند.
تفاوت مزایده با مناقصه
در مزایده همواره به دنبال بیشترین و بالاترین قیمت پیشنهادی هستیم، درحالی که در مناقصه کاملا برعکس می باشد و کمترین قیمت پیشنهادی برنده مناقصه خواهد بود. مساله ی دیگر در خصوص تفاوت در موضوع مزایده و مناقصه می باشد.

در مزایده هدف از آن، فروش مال یا اموال به بالاترین خریدار می باشد درحالی که در مناقصه هدف از آن خرید و فروش و انتقال مالکیت نیست، بلکه هدف از آن انجام دادن کار یا خدماتی توسط موسسات یا شرکت های ارائه دهنده خدمات می باشد.

برای مثال شهرداری قصد دارد برای تجهیز و مرمت ایستگاه های مترو بدون آنکه خود وارد عمل شده اقدام نماید. در این صورت با برگزاری مناقصه و تعیین دقیق خواسته های خود انجام این امور را به شرکتی واگذار نماید که با کمترین وجه حاضر به انجام این خدمات باشند.

مناقصه نیز همانند مزایده دارای تشریفات و مراحل مختلفی می باشد.
انجام مزایده به حکم قانون
همانطور که بیان شد، مزایده ممکن است به صورت اختیاری و توسط هریک از اشخاص حقیقی یا حقوقی صورت پذیرد یا اینکه دادگاه در مواردی به حکم قانون دستور انجام مزایده برای فروش مال را صادر نماید.

در این قسمت به ذکر چند مورد از مواردی که قانون انجام مزایده را الزامی دانسته است می پردازیم.

– مطابق با قانون تجارت و قانون تصفیه امور ورشکستگی؛

اگر تاجری که حکم ورشکستگی آن صادر شده باشد پس از رسیدگی به حساب های وی ، به جهت فروش اموال و پرداخت طلب طلبکاران ، از طریق مزایده اقدام خواهد شد.

-مطابق با قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و قانون اجرای احکام مدنی؛

چنانچه شخصی به موجب حکم دادگاه، محکوم به پرداخت مالی شود و از اجرای آن خودداری نماید، به درخواست محکوم له (منظور کسی است که حکم به نفع صادرشده است) با معرفی اموال شخص محکوم با برگزاری مزایده نسبت به فروش آن اقدام نموده و از محل آن نسبت پرداخت حق محکوم له اقدام می شود.

-مطابق با اصلاحیه قانون تجارت در خصوص شرکت های سهامی؛

در هر موقع که شرکت بخواهد تمام یا قسمتی از مبلغ پرداخت نشده سهام را مطالبه کند باید مراتب را از طریق نشر آگهی در روزنامه ‌کثیرالانتشاری که آگهی‌های مربوط به شرکت در آن منتشر می‌شود به صاحبان فعلی سهام اطلاع دهد و مهلت معقول و متناسبی برای پرداخت مبلغ ‌مورد مطالبه مقرر دارد.

پس از انقضاء چنین مهلتی هر مبلغ که تادیه نشده باشد نسبت به آن خسارت دیر کرد از قرار نرخ رسمی بهره به علاوه چهار ‌درصد در سال به مبلغ تادیه نشده علاوه خواهد شد.

پس از اخطار از طرف شرکت به صاحب سهم و گذشتن یک ماه اگر مبلغ مورد مطالبه و خسارت تأخیر آن تماماً پرداخت نشود شرکت این گونه سهام را در صورتی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد از طریق بورس وگرنه از طریق مزایده به ‌فروش خواهد رسانید.
اقدامات قانونی که در برگزاری مزایده می بایست صورت گیرد
برای انجام مزایده قانون اجرای احکام مدنی یک سری تشریفات و رعایت مدت زمان هایی را الزامی دانسته است. این موارد عبارتند از:

در آگهی مزایده حتما می بایست مواردی همچون؛ نام و نام خانوادگی صاحب ملک، محل وقوع ملک و توصیف اجمالی آن و تعیین اینکه ملک محل سکونت یا کسب یا پیشه و یا تجارت یا زراعت و غیره است، تعیین اینکه ملک ثبت شده است یا نه، تعیین اینکه ملک در اجاره است یا نه و اگر در اجاره است مدت و میزان اجاره.، تصریح به اینکه ملک مشاع است یا مفروز و چه مقدار از آن فروخته می شود، تعیین حقوقی که اشخاص نسبت به آن ملک تحت هر عنوان دارند.، قیمتی که مزایده از آن شروع می شود.

ساعت و روز و محل مزایده و…

همچنین می بایست موعد فروش طوری تعیین شود که فاصله بین انتشار آگهی و روز مزایده بیشتر از یک ماه و کمتر از ده روز نباشد.

پس از برگزاری مزایده، مامور اجرا حکم می تواند حداقل۱۰ درصد مبلغ بالاترین مبلغ پیشنهادی را نقدا دریافت کند؛ در این صورت، برنده مزایده باید بقیه آن را تا یک ماه از تاریخ مزایده پرداخت کند.

اگر خریدار در این مدت یک ماهه، بقیه مبلغ را نپردازد، هزینه های آگهی مجدد و… از آن برداشته می شود و بقیه مبلغ به صندوق دادگستری واریز می شود و مزایده تکرار می شود.

در نهایت تحویل مال به خریدار مستلزم پرداخت کل مبلغ می باشد.
فرایند انجام مزایده ممکن است اختیاری و توسط هریک از فروشندگان اموال برگزار شود و هم ممکن است به حکم و دستور قانون در مواردی که تعیین نموده است برگزار شود.

روند برگزاری مزایده از تشریفات و مراحل مختلفی بهره مند می باشد، که هریک از برگزارکنندگان و شرکت کنندگان ملزم به رعایت آن می باشند.

همچنین مزایده ممکن است به صورت عمومی یا خصوصی برگزار شود.

مطابق با قانون اجرای احکام مدنی؛ در صورتی که شرایط قانونی لازم برای انجام مزایده رعایت نشود، درصورت اطلاع یا شکایت، مقام قضایی، حکم به ابطلان مزایده خواهد داد.
اگر برنده مزایده ظرف مدت مشخص اقدام به پرداخت مبلغ مزایده ننماید، مبلغی که وی به عنوان ضمانت پرداخته بود بابت خسارت ضبط خواهد شد.

www.irantender.net
۰۲۱۷۷۵۸۲۹۲۴
۰۹۱۹۸۱۰۱۵۷۲